Markel Ormazabal
EH Bilduko zinegotzia

Urrea esan eta urria eman

Alkateordea pozarren agertu zen, ohi zuen moduan: «lortu nahi genuen helburua lortu dugu, hau da, bizitegi lurzoruak babestea, bizilagunek bizitzeko erabiltzen jarrai dezaten». Udalak bertan behera utzi zuen Zubieta kaleko 3 zenbakiko eraikin osoa hotel bihurtzeko Lovatir enpresak eskatutako lizentzia. Behin-behineko erabakia zen, 2019ko otsailaren amaieran HAPOren aldaketa onartu ondotik lehendabizikoa. Udal hauteskundeak berehala ziren, maiatzean, eta Udal Gobernuak aurre kanpainan iragarri zuen bizitegi-eraikinak hotel bihurtzeko baldintzak gogortuko zituela: «helburua da hiriaren erdigunea batez ere bizitegi-eremu gisa mantentzea, eta turismoak egiten duen higiezinen presioagatik bizilagunez ez hustutzea». Bost urte geroago, Zubieta kaleko eraikin osoa alojamendu turistikora bideratuta dago, beste horrenbeste gertatzen da Garibai kaleko 23 zenbakiko eraikinarekin, eta hiriaren erdigunean biak ala biak.

Ez zen lehen aldia handikiro iragarritako neurri batek herrenka egiten zuena. 2018ko maiatzean, Eneko Goia alkateak Parte Zaharra jarduera ekonomiko ororen eremu saturatu izendatzeko HAPOren aldaketa iragarri zuen. Udal Gobernuaren hitzetan, aldaketaren helburua zen auzoko etxebizitzen «bizitegi-erabilerak babestea» eta «hiriko erakargarritasun turistikoaren hazkundeari lotutako erabilerak mugatzea, bizitegi-izaerako eraikinen goiko solairuetan ostatu-erabilerak ezartzea berariaz debekatuz». Kontua da neurria iragarri zenetik ezarri zen arte hilabeteak igaro zirela eta atzerapen horrek establezimendu berriak irekitzea ahalbidetu zuela, hala nola Santa Maria elizaren aurreko Atari hotela. Gainera, neurria indarrean sartu zenetik, Mari kaleko SANSEbay hotela handitzeko lizentzia onartu da, baita auzo osoan logela turistiko ugari martxan jartzea ere.

Nolanahi ere, garai hartako udal-gobernuko kideek “Donostiako hirigintza modernoa” deitu zutenaren harribitxia etxebizitza turistikoak arautzeko udal-ordenantza da. 2018an aurkeztu zenetik ia gaur arte, ordenantza hori «eredugarritzat» jo du behin eta berriz udal-gobernuak. Are, bokantza handiz eta harro adierazi izan du inguruko eta ez hain gertuko hiri zenbaitek ere «hitzez hitz» kopiatu dutela. Errelato alegoriko horretan, noski, bidaide izan ditu hedabideak «Etxebizitza turistikoak arautzen dituen lehen euskal hiriburua» edo «Espainian hain ordenantza integrala duen lehenetarikoa» gisako titularrekin.

Baina errealitatea da dena ez dela dirudiena. Errealitatea egoskorra eta tematia da. Lehenik eta behin, Donostiak ordenantza, izan, bazuelako. 2010eko HAPOn dagoeneko jasota zegoen «lehen solairuko araua», hau da, etxebizitza turistikoek bizitegi-eraikinen lehen solairuan egon behar zutela. Arazoa ez zen ordenamendurik eza. Arazoa, jakina, beste bat zen. 2016ko abuztuaren 31n indarrean sartu zen Turismoaren Euskal Legeak turismo-ostatuak erregulatzea zuen helburu, besteak beste. Garai hartan, Donostian 2.215 etxebizitza turistiko zeuden erregistratuta (Eusko Jaurlaritzan alta emanda), eta horietatik %76 ez zen udal-araudia betetzen ari. Beraz, legez kanpoko egoera horiek zuzentzeko, Eneko Goiaren gobernuak bi aukera zituen: orduan indarrean zegoen araua aplikatzea eta hura betetzen ez zuten pisuen itxiera dekretatzea, edo araua aldatzea 1.680 apartamentu baino gehiago legetik kanpo ez uzteko. Jakina, udal gobernuak bigarrenaren alde egin zuen, ordura arte legezkoa ez zena legeztatuz.

EH Bilduk 2018an aurreratu zuen, ordenantza onartu zen osoko bilkura berean, arauak ibilbide laburra izango zuela, eragingo zituen auzi judizialengatik. Izan ere, gauza jakina da udal-ordenantza batek ezin dituela hirigintza-erabilerak arautu, eta, gainera, ordenantzak ezin duela HAPOn aurretik jasotakoaren aurka egin, hierarkian goragoko araua delako. Eta hala izan zen. 2019ko amaieran, Donostiako Administrazioarekiko Auzien 3. Epaitegiaren epai batek «erabat deuseztzat» jo zuen pisu turistikoen araua, hain zuzen ere argudiatuz ezein ordenantzak ezin duela HAPO urratu. Handik gutxira, 2020ko urtarrilean, Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak Ordenantza baliogabetu zuen, baina alkatea berehala atera zen Udalak errekurtsoa jarriko zuela iragartzeko eta, beraz, arauak indarrean jarraitzen zuela gogorarazteko. 2021ko otsailean jakin zen ez zela onartu Udalak aurkeztutako kasazio-errekurtsoa, eta urte bereko urrian Auzitegiak berretsi egin zuen ordenantzaren deuseztasuna. To eta no! Horra ordenantzaren eredugarritasuna.

Ordurako, ordea, udal gobernuak axolagabe jokatzen zuen auzitegiak azken buruan erabaki zezakeenaren aurrean, 2021eko apirilean EAJ-PSEk HAPO ad hoc aldatzea onartu baitzuten, pisu turistikoei buruzko araudiaren gidalerroak bertan integratuta gera zitezen. Bestela esanda, gobernuak epaiak errekurritu zituen, nahiz eta jakin ez zirela onartuko, Hirigintza Arauak aldatzeko behar zen denbora irabazteko, hots, ehunka etxebizitza horiek Hirigintza Arauak aldatu bitartean nolabaiteko «legezkotasunean» mantentzeko.

Sei urte hauetan ordenantza goraipatu besterik ez dute egin, inolako erreparorik gabe, inolako auzi judizialik egon ez balitz bezala. Alkatea ez da asto gainetik erraz jaisten den horietakoa, ez. Astoaren gainean munduari bira emateko gai da, akats bat egin duela onartu baino lehen. Araudi berriak etxebizitzen «bizitegi-izaera» babestu behar zuen, «elkarbizitza eta erabilerak» ordenatu behar zituen, eta, besteak beste, «helmuga turistikoaren iraunkortasunaren eta kalitatearen aldeko beste urrats bat» izango zen. Horixe ziurtatu zuen alkateak.

Bitxia da, bitxia gutxienez, hain araudi «eredugarria eta abangoardista» izanik, gobernua bera izan izana moratoria batekin emendatu duena. Eta are bitxiagoa, ahal bada, moratoriaren beraren arrazoiketa. Hotel eta pisu turistikoen lizentziak urtebetez eten dituen neurriaz ari naiz. Udal gobernuak 2023ko martxoan iragarri zuen moratoria, hauteskundeak ate-joka zirela berriro, eta, besteak beste, honako helburuekin: «Hiriko etxebizitza-parkea bizitegi-erabilerarako lehentasunez erabiliko dela bermatzea», «Egoiliarrek eta turistek bizitegi-eraikin berean duten bizikidetza konplexuaren ondoriozko tentsioei eta disfuntzionalitateei erantzutea» edo «Turismo-eredu jasangarria sustatzea, hiri eredu jasangarri batekin bateragarria dena». Hau da, ez da ezertan aditua izan behar 2018ko ordenantzarekin ustez bete ziren helburu berberak direla ohartzeko. Hala ere, gaur-gaurkoz ez dugu alkatearen autokritikarik entzun.

Urtebete da aipatu moratoria indarrean sartu zela, neurria iraungitzear dago, eta Udal Gobernuak epeak muturreraino bihurritu ditu ostatu-erabilerak arautzeko HAPOren aldaketa puntualari hasierako onarpena emateko, moratoria beste bi urtez luzatzea ahalbidetuko duena. Kostata eta azken unean, baina gobernuak martxoko udalbatzarrera darama erabakia, bestenaz lizentzien etendura bertan behera geratuko litzateke, aurreko egoerara itzuliz. Nolanahi ere, aldaketa honetan proposatutako neurriek iragarritako helburuei benetan erantzutea beste upeleko sagardoa da, eta, ikusi berri dugunez, ez litzateke lehen aldia zuloz eta ihesez betetako upel batekin topo egiten duguna. Eta ez da gure asmoa donostiarrak are gehiago gogaitzea, baina behin aldaketa-dokumentua eskuetan dugula, ziurta dezakegu berriro ere ezarritako helburuak betetzetik oso urrun dagoen neurri bat aurkeztu digutela. Alkateak, berriro ere, urrea esan eta urria eman digu. Zer da, bestela, auzo bat turismo-ostatuz betetako eremu izendatzea eta, aldi berean, auzo horretan hotel berriak irekitzeko salbuespenak proposatzea? Horrela ulertzen da hamar donostiarretik zazpik adierazi izana ez dutela konfiantzarik udal gobernuaren turismo erabakietan. Bitartean, hiriak bizigarri izateari uzten dio, egunetik egunera gehixeago.

Bilatu